Sinds enkele jaren schieten de ANPR-camera’s in ons land als paddenstoelen uit de grond. Deze technologische juweeltjes blijven ons verrassen, of ze nu preventief of repressief gebruikt worden. Waarvoor dienen ze en hoe werken ze? Een gebruiksaanwijzing …

In een eerder artikel over hetzelfde onderwerp legden we uit dat je deze nieuwe ‘slimme’ camera’s niet mag verwarren met automatische snelheidscamera's. We staan hier even stil bij de werking van deze beruchte camera’s en bij waartoe ze allemaal in staat zijn. Om duizelig van te worden …

Hoe werkt het?

ANPR (Automatic Number Plate Recognition) combineert eigenlijk twee camera’s: één kleuren- en één infraroodcamera. Dit duo kan zowel de globale omgeving (‘klassieke’ camera) als de kentekenplaat (infrarood) registreren. Infrarood verkleint het risico op storingen, zoals duisternis, regen, sneeuw of opspattend water. De kentekenplaatgegevens worden geanalyseerd met alfanumerieke herkenningssoftware en vergeleken met officiële databases. Uiteraard is dit allemaal strikt gereguleerd, om inbreuken op de privacy te vermijden.

Statisch of dynamisch

Het grote publiek leerde deze camera’s kennen toen er reportages verschenen over politieauto’s en auto’s van parkeerbedrijven die door de straten van grote steden zwierven. Daarbij kon één team een groot aantal voertuigen controleren, geparkeerd en zelfs in beweging. Deze auto’s zijn meestal uitgerust met 4 camera’s: 2 aan de voorkant en 2 aan de achterkant, aan elke zijde van het voertuig voor een volledige scan van de straat.

Ook de diensten die parkeerzones beheren (en dus afhangen van de gemeenten) gebruiken dit type camera. Dit zijn allemaal ‘dynamische’ camera’s. Maar de explosieve groei van deze toestellen zien we in hun ‘statische’ gebruik langs onze wegen en snelwegen. Gemonteerd bovenop bruggen, op vaste masten en soms zelfs op rollend materieel om ze snel van de ene plek naar de andere te kunnen verplaatsen.

Berekenen en vaststellen, maar ook bestraffen

Men kan ANPR-camera’s gebruiken voor verschillende doeleinden. Waaronder deze:

• Statistische gegevens. Deze camera’s meten de verkeersdichtheid en onderscheiden vrachtwagens van auto’s of tweewielers. Ze kunnen de autoriteiten helpen om de verkeersstromen beter te beheren in functie van werktijden, wegenwerken enzovoort. Een ander voorbeeld: Sofico, het bedrijf dat instaat voor de Waalse snelwegen, gebruikt het om vrachtwagens, bestelwagens en andere ‘professionele’ voertuigen te identificeren aan de ingang van parkings. Zo kunnen de chauffeurs in real time op de hoogte gehouden worden van de beschikbare plaatsen.
• Vaststellen en bestraffen. Deze camera’s kunnen ook een hele lijst overtredingen vaststellen. Meer bepaald in de verkeerde richting in een eenrichtingsstraat rijden, een kruispunt oprijden in de wetenschap dat men daar stil zal staan en het verkeer zal hinderen of een rotonde blokkeren. Maar ook verkeersborden niet respecteren, inhaalverboden negeren enzovoort.
• Andere overtredingen. Volgens verschillende media is het bij het opstellen van de koninklijke besluiten met betrekking tot deze camera’s de bedoeling om hun gebruik uit te breiden naar de strijd tegen gsm-gebruik aan het stuur en het niet dragen van de veiligheidsgordel (zie hieronder).
• Lage-emissiezones en spitsheffingen. Sinds een aantal jaren hebben tal van steden lage-emissiezones ingevoerd en zo de toegang ontzegd aan de meest vervuilende voertuigen. In België was dit het geval voor Antwerpen, later gevolgd door Brussel. Het zijn diezelfde ANPR-camera’s die deze verkeersstromen controleren. En de recente discussies rond de vorming van de Brusselse regering laten er geen twijfel over bestaan: ooit zullen deze camera’s ook gebruikt worden om een kilometerheffing aan te rekenen om in Brussel te rijden.

Op weg naar een verdere uitbreiding van hun mogelijkheden?

Recente politieke beslissingen wijzen op een nog grotere rol voor deze camera's in het beheer van het verkeer en het toezicht op overtredingen. Nieuwe wetgeving die momenteel op tafel ligt, wil hen in staat stellen om bestuurders die bellen achter het stuur of geen veiligheidsgordel dragen automatisch te detecteren. Het doel van de federale regering is om de verkeersveiligheid te verbeteren door gevaarlijk gedrag aan te pakken. Na een grootschalige test pleitte Vias institute al in 2021 voor dit soort maatregelen.

Tegelijkertijd stellen sommige lokale overheden het gebruik van deze camera’s ter discussie. Met name in Vlaanderen heeft de commissie voor de controle op persoonsgegevens onlangs haar bezorgdheid geuit over het buitensporige gebruik voor andere doeleinden dan die waarin de wet voorziet. Dit debat zou kunnen leiden tot een beter toezicht op deze hulpmiddelen. Maar net zo goed tot een intensiever gebruik ervan, met name om toe te zien op de naleving van de nieuwe regelgeving inzake zachte mobiliteit en de veiligheid van voetgangers.

Tot slot tonen een aantal recente gebeurtenissen de toenemende impact van deze toestellen op het dagelijkse leven van de burgers. In Zaventem werden inwoners die gewoon hun kinderen hadden afgezet aan de school, verrast door hoge boetes als gevolg van het toegenomen toezicht van ANPR-camera's. Een goed voorbeeld van het dilemma tussen de efficiëntie en de sociale acceptatie van deze hulpmiddelen.

Besluit

ANPR-camera's zijn vandaag alomtegenwoordig op onze wegen en in onze steden. Hoewel ze een belangrijke rol spelen in het aansturen van het verkeer en het handhaven van de regels, roept de voortdurende uitbreiding ervan ook vragen op met betrekking tot de privacy en de evenredigheid van de sancties. En met de huidige technologische en wetgevende ontwikkelingen zal hun actieterrein alleen maar toenemen.