Image

Combineer cultuur en fietsplezier met onze tocht door de Borinage, in de voetsporen van Vincent Van Gogh.


Vincent van Gogh verbleef een tijdje in België. Hij woonde onder meer in de Borinage, waar hij zich als lekenpreker onder de mijnwerkers begaf. Hoe het hem in de Borinage verging, weten we uit de correspondentie met zijn broer Theo. Ontdek per fiets alle plaatsen in de regio waar de kunstenaar geleefd heeft.


De route

Onze fietsroute door de Borinage volgt het traject dat Van Gogh daar aflegde niet in chronologische volgorde. Maar onze eerste halte zal jou wel helpen om de andere haltes beter te begrijpen.

RAVeL-pad 98 in de Borinage.



Goed om te weten: er zitten een paar venijnige klimmetjes in deze lus en hier en daar ligt het fietspad – als er al een is – er niet al te best bij. Maar gelukkig trap je ook behoorlijk wat kilometers op goed onderhouden RAVeL-paden en de laatste 10 km is een volstrekt vlakke fiets- en wandelstrook waar geen autoverkeer is toegelaten.

Reken op een volledige dag als je ook de musea onderweg op je gemak wil bezoeken.

Maar laten we beginnen met wat Van Gogh naar België bracht ...


Hoe kwam Van Gogh in de Borinage terecht?

We weten dat Van Gogh hier terechtkwam nadat hij de kunst, en meer bepaald de kunsthandel, de rug had toegekeerd. Voor de volledigheid: Vincent werd op zijn 16de de jongste bediende in de zaak van zijn oom, die eveneens Vincent heette en kunsthandelaar was. De bloeiende zaak van zijn oom breidde uit naar het buitenland en zo verzeilde ‘neef Vincent’ onder meer in Londen en Parijs. Maar de kunsthandel beviel hem allerminst, in die mate zelfs dat zijn oom hem aan de deur zette.

Aangeslagen door het ontslag, beslist Vincent om in de voetsporen te treden van zijn vader Theodorus van Gogh, een predikant. En dat brengt hem via niet afgemaakte studies in Amsterdam uiteindelijk naar de Borinage.

station van Pâturages
Het oude stationnetje van Pâturages.


In december van het jaar 1878 komt hij aan in het station van Pâturages. Dat stationnetje bestaat trouwens nog altijd, maar de treinsporen zijn intussen ingepalmd door een RAVeL-pad (lijn 98). Nauwelijks twee maanden na zijn aankomst in de streek gaat hij als lekenprediker aan de slag bij de mijnwerkers.


Vertrekpunt: La Maison Van Gogh in Cuesmes

We starten onze route aan museum La Maison Van Gogh in Cuesmes (nabij fietsknooppunt 1). Hier leerde van Gogh op eigen houtje tekenen en besliste hij om bij gebrek aan goed licht en ruimte naar Brussel te verhuizen. Kortom, dit was zijn laatste verblijfplaats in de regio, maar anno 2021 is het dé uitgelezen plek om alle feiten nog eens op een rijtje te zetten. Opgelet: reserveer tijdig en trek ongeveer anderhalf uur uit om dit museum te bezoeken.

La Maison Van Gogh in Cuesmes
La Maison Van Gogh in Cuesmes.


Verderop langs onze route kom je overigens ook zijn eerste woonplaats tegen. Van december 1878 tot begin augustus 1879 verbleef Van Gogh in het plaatsje Wasmes. Het bewuste huis werd lange tijd verwaarloosd, maar werd uiteindelijk gerestaureerd en omgebouwd tot een bescheiden maar voor de liefhebbers waardevol museum (enkel in het weekend toegankelijk).

Het huis van Van Gogh in Wasmes (Colfontaine)
Het huis van Van Gogh in Wasmes (Colfontaine).


De voormalige kolenmijn van Marcasse

Van Gogh leefde letterlijk tussen de mijnwerkers, en dat heeft een diepe indruk nagelaten. Dit lezen we in een van zijn vele brieven aan Theo: “Ik heb een bijzondere tocht gemaakt; ik ben namelijk 6 uur lang beneden in de mijn geweest en wel in een van de oudste en gevaarlijkste van de streek, die Marcasse wordt genoemd. (...) We daalden samen af tot 700 meter diep en we ontdekten de meest verdoken hoeken van deze onderwereld.”

De kolenmijn van Marcasse werd in 1954 definitief gesloten na een ontploffing van mijngas op 13 januari 1953, waarbij 17 mijnwerkers om het leven kwamen.


De mijnsite van Le Grand-Hornu

Eveneens een oud mijnencomplex is de site van Le Grand-Hornu. Het was destijds een buitenbeentje omwille van zijn omvang en ingenieuze concept. Naast de gebruikelijke werkplaatsen en burelen waren hier ook mijnwerkerswoningen voorzien, en die waren met hun tuintjes uniek voor die tijd. De arbeiderswijk telde 440 van die relatief comfortabele huisjes, en er was ook een school, een bibliotheek, een badhuis, een danszaal en zelfs een hospitaal.

Le Grand-Hornu
De oude mijnsite van Le Grand-Hornu.


Vandaag is Le Grand-Hornu eigendom van de provincie Henegouwen en biedt de site onderdak aan het CID (Centrum voor Innovatie en Design) en het MACS (Museum voor Hedendaagse Kunst van de Federatie Wallonië-Brussel).

Als je hier nog nooit geweest bent, zet dan beslist je fiets aan de kant en ga op stap in en rond het complex. Voor de liefhebbers van het witte doek én Vincent van Gogh: op deze plek streek in 1955 een Amerikaanse filmploeg neer. Kirk Douglas vertolkte Vincent van Gogh in ‘Lust for Life’, een film over de kunstenaar. De passage van de filmploeg leverde tal van omwonenden destijds een figurantenrol op.


De ramp van 1879

Wat de schilder ook is bijgebleven, is de ramp in de steenkoolmijn van l’Agrappe. Op 17 april 1879 maakt een explosie een abrupt einde aan het leven van 121 mijnwerkers. Van Gogh heeft zoals velen de explosie gehoord en snelt ter plaatse om hulp te bieden aan de gewonden.

Ook die gebeurtenissen pent hij gedetailleerd neer in een brief. Weliswaar een van de vele brieven die verloren gegaan zijn, maar waarvan de inhoud bekend was bij familieleden. Ook veel tekeningen werden nooit teruggevonden; sommige schetsen gingen simpelweg de kachel in om zijn huis te verwarmen. Vincent van Gogh leefde in armoede en voelde zich verbonden met de mijnwerkers die het ook niet breed hadden.

Niemand, Vincent incluis, kon toen vermoeden wat die vroege schetsen uiteindelijk zouden teweegbrengen. Je ontdekt het allemaal op deze route. Goeie reis!


Neem jij je fietsen overal mee naartoe??

Een lekke band, een ongeval, vandalisme, ... Met de hulp van Touring Bike geraak je altijd thuis. Een klassieke of elektrische fiets, het maakt niet uit!

Bekijk al onze wandel- en fietsroutes in België.